Connectiecarrousel 11.45u – 12.30u
1.1 Voorwaardelijke taal als tool om te leren omgaan met onzekerheid
Rebekah Tauritz (WUR) – “Hoe leer je iemand omgaan met onzekere kennis?” Die fascinerende vraag is zeer relevant in het duurzaamheidsonderwijs van nu en in de toekomst. Uit onderzoek blijkt dat het gebruiken van onvoorwaardelijke en voorwaardelijke taal in de klas invloed heeft op de ontwikkeling van bepaalde onzekerheidscompetenties. Daarmee wordt de inzet van ons taalgebruik een tool die we bewust kunnen inzetten als we leerlingen willen leren omgaan met onzekere kennis. Ik ga graag in gesprek met docenten en andere geïnteresseerden die van gedachten willen wisselen over:
- onzekerheidscompetenties
- het verschil tussen onvoorwaardelijk en voorwaardelijk taalgebruik
- de effecten van voorwaardelijk taalgebruik in de klas op de ontwikkeling van bepaalde
vaardigheden en attitudes - de reden waarom we niet alle onzekerheid en potentiële spanningsvelden in het
duurzaamheidsonderwijs uit de weg moeten gaan.
Greencomp: 3
Doelgroep: (bèta)docenten alle leerniveaus/leerjaren
1.2 Een doorstart van het schoolvak Duurzaamheid
Felix Spee – Het Berlage Lyceum in Amsterdam was in 2022 de eerste VO-school van Nederland die het vak Duurzaamheid opnam in het curriculum. Het begon met een pilot voor twee 3V-klassen. In 2025 zullen acht klassen het vak volgen. Ik vertel je over mijn ervaringen als docent duurzaamheid: Hoe ziet het vak eruit? Wie geven het? Op welke manier wordt het uitgebouwd?
Ik wil graag doorpraten over de vraag: hoe kun je een initiatief als dit door laten groeien?
Greencomp: 1, 3, 4
Doelgroep: VO- docenten
1.3 Het creëren van klimaatburgerschap in het VO
Marit Boekema (RUG) – Hoe kan je leerlingen het perspectief aanleren van iemand die aan de andere kant van de wereld wordt geconfronteerd met klimaatverandering?
Ik geef de deelnemers een inkijkje in mijn promotieonderzoek en de rol die Virtual Reality hierin speelt. Waar begin ik? Wat zijn de verwachtingen? Hoe ziet het traject eruit? Deze vragen neem ik mee in mijn verhaal.
Ik zoek daarnaast enthousiaste docenten en lerarenopleiders die interesse hebben om samen te werken binnen dit project. Wil je bijvoorbeeld enquêtes afnemen bij je leerlingen? Of lijkt het je interessant om mee te werken aan het ontwikkelen van een didactiek in een co-creatiegroep rondom dit thema? Ik hoor graag van je!
Greencomp: 3 en 4
Doelgroep: Docenten onderbouw vmbo, h/v en gymnasium. Het onderzoek is interdisciplinair, dus alle vakken zijn welkom. Ook ga ik graag in gesprek met lerarenopleiders en VR-experts.
1.4 Het stikstofkringloop spel
Alice Veldkamp (UU) – De stikstofkringloop is voor veel leerlingen abstract en ingewikkeld om te begrijpen. Ook met het plaatje uit BINAS of hun methode. Ik laat je het een spel zien dat leerlingen helpt zich de abstracte processen beter voor te stellen en het proces beter te begrijpen.
Greencomp: 2
Doelgroep: (bèta)docenten VO havo/vwo bovenbouw
1.5 Wat doet een duurzaamheidscoördinator voor een scholengroep?
Marlise Achterbergh – Ik werk als duurzaamheidscoördinator bij Esprit Scholen, een scholengroep met 15 PO en VO scholen in Amsterdam aan duurzaamheidsonderwijs vanuit de Whole School Approach. Ik vertel je hier graag meer over. Welke ondersteuning zou jij graag krijgen van een duurzaamheidscoördinator?
Greencomp: 1, 2 en 4
Doelgroep: docenten en schoolleiders VO
1.6 Actiecompetentie als leerdoel van duurzaamheidsonderwijs
Jelle Boeve-de Pauw (UU) – Ik praat graag met je over hoe ik het concept ‘actiecompetentie voor duurzaamheid’ in mijn onderzoek naar het leren van leerlingen gebruik. Het gaat daarbij om kennis van actiemogelijkheden, vertrouwen in het eigen kunnen en ‘goesting’ om bij te dragen aan een meer duurzame toekomst.
Ik ben daarbij erg nieuwsgierig naar jouw ideeën over en ervaringen met hoe daarop in te zetten in jouw onderwijs.
Greencomp: 4
Doelgroep: Docenten van alle doelgroepen welkom
1.7 Hoopvol klimaatonderwijs
Michiel Dam – Hoopvol klimaatonderwijs, ontwikkeld door ICLON (Universiteit Leiden), biedt docenten handvatten om leerlingen op een krachtige en inspirerende manier te betrekken bij het nadenken over de toekomst. Jongeren ontdekken hoe zij actief kunnen bijdragen aan een duurzame wereld. In deze bijdrage van Michiel Dam leer je over kenmerken van hoopvol klimaatonderwijs en verkennen we samen de mogelijkheden voor jouw setting!
Greencomp: 3 en 4
Doelgroep: Alle docenten ((v)mbo, h/v onder- en bovenbouw, met name Biologie)
1.8 Samen met jongeren op zoek naar actie voor een duurzame(re) toekomst
Wanda Sass (UU) – Mijn aandacht uit naar hoe duurzaamheidseducatie leerlingen kan wapenen voor een onzekere toekomst en de zoektocht naar hoe we die toekomst samen duurzamer kunnen maken. Ik deel graag mijn ervaringen met portfolio en (kleinschalig) projectwerk.
Als leraar Engels in Vlaanderen hoop ik van Nederlandse collega’s te leren hoe we kunnen samenwerken en leerlingen zo een geïntegreerde kijk kunnen bieden op iets zo complex als duurzaamheidsuitdagingen.
GreenComp: 2, 3 en 4
Doelgroep: VO-docenten
1.9 ‘Vraag – Zoek uit – Handel’: een duurzaamheidsdidactiek
Christine Knippels (UU) – Ik deel graag mijn ervaringen over de didactiek ‘Vraag – Zoek uit – Handel’ die we door de jaren heen hebben ontwikkeld en onderzocht. De didactiek draagt bij aan ‘duurzaamheidsburgerschap’ en ‘actiecompetentie’.
Ik ben nieuwsgierig naar jouw ideeën over deze didactiek en jouw ervaringen met andere aanpakken in het onderwijs.
Greencomp: 2 en 4
Doelgroep: Docenten van alle doelgroepen welkom
1.10 Lessenreeks ‘Kritisch denken over zuivel’ bij biologie
Saskia Arbon (UVA) – Momenteel loopt er een pilot van de lessenreeks ‘Kritisch denken over zuivel’ bij verschillende havo-2/havo-3 klassen voor het vak biologie. Aan de hand van de thema’s duurzaamheid & milieu, voeding & gezondheid en dierenwelzijn, verkennen leerlingen verschillende perspectieven op zuivel. In deze lessenreeks ontwikkelen leerlingen vaardigheden als het herkennen van kennis en morele waarden en kritisch denken. Ik vertel je over de lessenreeks. Ook kan ik meedenken over hoe jij gevoelige onderwerpen in de klas kan behandelen.
Ik ontvang graag feedback om de lessenreeks nog beter te maken. En goede gesprekken over het bespreken van gevoelige thema’s bij biologie!
Greencomp: 2
Doelgroep: VO- docenten (biologie)
1.11 Het profielwerkstuk en duurzaamheidsvraagstukken
Coen Klein-Douwel (CLV) – In de leerroute ‘Van werelddoelen naar onderzoeksvraag’ leren leerlingen via systeemdenken (actorenanalyse, causale diagrammen, verhalen) de SDG’s te verbinden met concrete vraagstukken. Dit mondt uit in een eigen onderzoeksvraag, die zij deels buiten school onderzoeken. We gebruiken daarin een rubric voor systeemdenken.
Ik zoek feedback en inspiratie: hoe begeleiden jullie leerlingen bij het concretiseren van abstracte doelen? Welke werkvormen en tools gebruiken jullie?
GreenComp: 2 en 3
Doelgroep: VO-docenten
1.12
Informatie over sessie 2
1.13 Lokale Duurzame Docenten Netwerken
Bas Trompert en Mandy Valkenburg – In lokale Duurzame Docenten Netwerken vinden docenten die zich bezighouden met duurzaamheid elkaar om te leren, ideeën uit te wisselen en gebruik te maken van elkaars netwerk. Er zijn ondertussen al netwerken in Amsterdam, Leeuwarden, Arnhem/Nijmegen, Leiden, Zoetermeer en Haarlem. Tijdens de carrousel kun je kennismaken met diverse lokale netwerken en kun je je natuurlijk meteen aansluiten!
Doelgroep: Het maakt niet uit of je lesgeeft in het po, vo, mbo, hbo of wo.
1.14 Verbeelden, Verklaren, Verwonderen en Verantwoordelijkheid nemen
Pauline Sturm (HvA) – We hebben een introductiedagdeel over duurzaamheid ontwikkeld aan de hand van de 4 V’s. We laten zien wat we onder de vier V’s verstaan en hoe we hier in de klas mee werken.
Wij doen dat met verschillende werkvormen, onder andere de Climate fresk. We zijn benieuwd naar jullie indruk en mogelijke aanvullende ideeën voor deze Sustainaday.
Greencomp: 1, 2 ,3 en 4
Doelgroep: Het is voor alle docenten die iets in de les willen doen aan duurzaamheid.
1.15 Didactic Bricks
Peter Luijten (LvM) – In een Erasmus+ project werken we met diverse Nederlandse partners en de internationale koepelorganisatie van Eco-Schools aan de transfer en implementatie van een Deens instrument: een soort didactische Spotify. Hiermee wordt het een stuk eenvoudiger om duurzaamheidsthema’s – op eigen creatieve wijze – een plek te geven in lessen. Daarbij aansluitend op de actualiteit, de belevingswereld van leerlingen, de kerndoelen en kwaliteitscriteria voor leren voor duurzame ontwikkeling.
Ik zoek co-creatie: we gaan samen bricks ontwikkelen.
Greencomp: Alle, elke brick krijgt een GreenComp indicator, waarmee docenten kunnen zien welke competenties ze inzetten.
Doelgroep: Docenten van onderbouw VO
1.16 Duurzaamheid in de les Nederlands
Jan Willem van der Weij (HvA) – Ik vertel je over mijn onderzoek waarin we in kaart brengen wat op dit moment de praktijk is van duurzaamheidseducatie bij het schoolvak Nederlands. Ik heb daarvoor gesproken met docenten Nederlands die het thema op verschillende manieren in hun lessen verwerkt hebben. Ik deel de eerste onderzoeksresultaten en ga daar graag met je over in gesprek.
We hopen nog meer potentiële deelnemers aan het onderzoek te kunnen bereiken.
Greencomp: 1, 2, 3 en 4
Doelgroep: docenten Nederlands in het VO en het mbo
1.17 Samenwerken met bedrijven uit de regio
Mariette Bakker – In dit vakoverstijgende onderwijsprogramma werken leerlingen aan het oplossen van een duurzaamheidscasus van bedrijven uit de regio. Een onderdeel is het bedrijvenbezoek, waar leerlingen praktijkgerichte informatie verzamelen en inzicht krijgen in de manier waarop bedrijven met duurzaamheid omgaan. We vertellen je over de inhoud van het project en het proces ernaartoe. Wat heb je nodig vanuit de organisatie, wat zijn de valkuilen en de uitdagingen?
GreenComp: 1, 2, 3
Doelgroep: Docenten VO
1.18 De Donut Game om het kritisch systeemdenken op gang te brengen
Rosa Tibosch – We delen graag de Donut Game met je. Het spel is ontwikkeld om leerlingen tot de conclusie te laten komen dat het niet enkel gaat over economische groei. Het is gebaseerd op de donuteconomie van Kate Raworth waarbij het doel is om een economisch systeem te creëren dat zowel binnen de ecologische grens opereert als voldoet aan sociale behoeften. En dat op lokaal en mondiaal niveau. Klinkt als een perfect plan, echter gaan de leerlingen tijdens dit spel ervaren hoe lastig dit in de praktijk kan zijn en hoe belangrijk het is om samen te werken.
Wat haal je? Nieuwe ingangen naar het onderwijs en we zijn benieuwd naar jullie indruk en mogelijkheden die jullie zien.
Greencomp: 2
Doelgroep: Docenten van alle doelgroepen welkom
1.19 Een handboek voor duurzame pedagogiek en didactiek
Aniek Draaisma (HHS) – Ons handboek richt zich op het bevorderen van innerlijke duurzaamheid bij jongeren, als een voorwaarde voor uiterlijke duurzaamheid en veranderkracht. We willen daarmee onderwijspraktijken opnieuw verbinden met de wereld, in dienst van het opleiden van planetaire burgers en – docenten.
Graag gaan we in gesprek met leraren(opleiders) om een scherper beeld te krijgen van de potentiële waarde van dit boek en hoe we dat kunnen realiseren.
Greencomp: 1, 2, 3 en 4
Doelgroep: Docenten en studenten van de lerarenopleidingen, docenten (v)mbo en h/v onderbouw
Inspiratiesessies 13.30u – 14.00u
2.1 Tijd voor duurzaamheid in de onderbouw van het VO
| Door: Bas Trompert, docent Aardrijkskunde en docent Duurzaam Ondernemen op het Coornhert Lyceum in Haarlem |
| Gericht op: VO docenten |
| Op het Coornhert Lyceum hebben we ruimte gemaakt voor duurzaamheid in de onderbouw. Leerlingen in de tweede en derde klas kunnen het vak Duurzaam Ondernemen kiezen waarbij ze vier uur per week aan projecten rondom duurzaamheid werken. In deze inspiratiesessie krijg je tips om je schoolleiding te overtuigen ook ruimte te maken voor duurzaamheidsonderwijs. Tipje van de sluier: burgerschap! Het hoeft niet meteen een vak van vier uur per week te zijn, een mooi project of een lessenserie kan altijd. Daarnaast is er aandacht voor projectonderwijs, het curriculum en het delen van ervaringen, werkvormen en praktijkvoorbeelden. |
| GreenComp: 1, 2, 3 en 4 |
2.2 Geen aardrijkskunde in klas 2? Dat biedt mogelijkheden! Van probleem naar oplossing.
| Door: Lieke van Dinteren, leraar aardrijkskunde, Zwijsen College Veghel |
| Gericht op: docenten (aardrijkskunde) VO onderbouw |
| Bij het ontstaan van de nieuwe lessentabel voor de onderbouw Havo/VWO enkele jaren geleden, bleek het praktischer te zijn om het vak aardrijkskunde niet meer aan te bieden in klas 2. Daardoor liepen we in klas 3 aan tegen een methode die voortborduurde op stof die leerlingen niet hadden gehad. Deze uitdaging zijn we met de vakgroep – en met ondersteuning van onze directie – aangegaan, zodat er nu in klas 3 een methode ligt die we zelf hebben vormgegeven en waarin klimaatverandering & duurzaamheid de rode draad vormen. |
| GreenComp: 2, 3 en 4 |
2.3 Vanuit verwondering over de planeet – Big History – naar Duurzaamheid
| Door: Hanneke Maasland, Hogeschool Rotterdam, minor Big History & Duurzaamheid |
| Gericht op: VO docenten Mens en Maatschappij, Mens en Natuur. Docenten geïnteresseerd in projectonderwijs. |
| Tijdens deze workshop wordt een korte introductie in Big History & Duurzaamheid gegeven. Het achterliggende idee is dat lesgeven over duurzaamheid ook kan beginnen met verwondering over onze bijzondere planeet. Big History is een vakgebied dat uitgaat van deze verwondering. Met je leerlingen maak je een tijdreis langs de essentiële ontwikkelingen die vanaf de oerknal tot nu hebben plaatsgevonden. Vanuit deze verwondering en kennis is het een kleinere stap om je in te zetten voor het behoud van biodiversiteit, een gezonde leefomgeving en een leefbaar klimaat.Vervolgens gaan de deelnemers in groepjes lesmateriaal onderzoeken op bruikbaarheid in hun eigen onderwijspraktijk. |
| GreenComp: 1, 2 en 4 |
2.4 Bijen, klimaat en sociale ongelijkheid: drie voorbeeldlessen
| Door: Javina Oppatja, Hetty Wijers, Brynn Klootwijk, Anne van ’t Klooster, Carlijn Welleman, Maren Bootsma Hogeschool Utrecht |
| Gericht op: docenten onderbouw VO, focus op biologie en geschiedenis |
| Derdejaarsstudenten van de Hogeschool Utrecht presenteren drie voorbeelden van lessen voor duurzame ontwikkeling.‘Brynn en Anne (biologie) laten zien hoe klimaatverandering raakt aan biodiversiteit. Leerlingen werken tijdens deze lessenserie onder andere aan concept maps waarin ze de aarde als systeem benaderen, kijken kritisch naar stellingen en werken aan oplossingen, waarna de lessenreeks wordt samengevat in een expert werkvorm. In de lessen van Javina en Hetty (biologie) leren leerlingen over bestuivers: De bij van belang voor jou en mij! Help de insecten, start klein. Begin met het groen, laat deze bestuivers hun natuurlijke werk doen! Een lessenreeks vol denken en doen. En Maren en Carlijn (geschiedenis) ontwikkelden een lessenreeks over sociale ongelijkheid. Hierin leren leerlingen over sociale ongelijkheid door de tijd heen, waardoor ze dit maatschappelijk vraagstuk beter herkennen en begrijpen. Leerlingen koppelen sociale ongelijkheid in de oudheid aan de huidige situatie en onderzoeken oorzaken, gevolgen en mogelijke oplossingen. Ze ontdekken hoe de overheid hiermee omgaat en vormen hun eigen mening. |
| GreenComp: 1, 2, 3 en 4 |
2.5 Avontuurlijke lessen
| Door: Joost van Damme & Tom Wils, Lerarenopleiders Aardrijkskunde bij Fontys Hogeschool Tilburg |
| Gericht op: docenten in het po, vo, mbo en hoger onderwijs |
| Duurzaamheidsvraagstukken hebben vaak een karakter dat in het Engels wicked wordt genoemd. Ze zijn niet alleen complex, maar vooral ook onzeker en betwist. Hetzelfde geldt voor het onderwijs dat je erover of erin organiseert. Er kunnen onvoorspelbare reacties komen en impliciet draag je allerlei waarden over; alleen al door het onderwijs verandert het vraagstuk. In deze sessie gaan we aan de hand van een authentieke casus uit de onderwijspraktijk met elkaar in gesprek over wat te doen in zo’n avontuurlijke lessituatie. Dit verbreedt je repertoire van acties en interventies, biedt een klankbord voor ervaringen en voedt een sfeer van vertrouwen in je klas. De sessie en ontwikkeling van casussen zijn onderdeel van een Erasmus+ project. |
| GreenComp: 1, 2, 3 en 4 |
2.6 Verbinden voor morgen, sleutel aan je leeromgeving!
| Door: Jeroen Onck, senior adviseur Utrecht Natuurlijk |
| Gericht op: iedereen die leerlingen en studenten op een praktische manier wil verbinden aan duurzaamheidsthema’s. |
| Hoe koppel je formele educatie aan echte mensen, echte vraagstukken en praktijkvoorbeelden en wat levert dat op? Wat heeft de kapper met fastfood te maken? Waarom levert samen leren in wederkerigheid met maatschappij en omgeving zo’n hoopvol perspectief? Wat heeft kunst met Rechten van de Natuur te maken? Laat je inspireren door praktijkvoorbeelden waar uitwisseling met elkaar en met de omgeving centraal staan. Ontdek hoe samen onderzoeken, reflecteren en argumenteren handelingsperspectief oplevert. Ontdek hoe verbazing en verwondering over nabije natuur je leerlingen als vanzelf aan de slag laat gaan met duurzaamheidsvraagstukken. Ontdek leren op de grensvlakken van formele educatie, maatschappij en natuur. |
| GreenComp: 1 en 4 |
2.7
informatie
2.8 Voor een pedagogiek van gedeelde antwoorden
| Door: dr. Lydia Baan Hofman, adviseur Wetenschappelijke Klimaatraad |
| Gericht op: docenten die graag theorie naar praktijk vertalen |
| Wat betekent het om antwoord te geven op de ecologische crisis? Het Antropoceen is een tijd waarin ‘verantwoordelijkheid nemen’ ondenkbaar wordt. De complexe structuren van collectieve schuld, medeplichtigheid en ervaren gevolgen maken een notie als ‘verantwoordelijkheid’ zelden geschikt om onze tijd te begrijpen. Zeker wanneer we leerlingen willen helpen op te groeien te midden van ecologische crises. Hoe kunnen we leerlingen begeleiden om niet verantwoordelijkheid te nemen, maar ‘antwoordelijkheid’ te oefenen voor een betere wereld? Ik deel inzichten uit mijn filosofisch onderzoek waarin ik vijf elementen voor een ‘pedagogiek van gedeelde antwoorden’ voorstel: kennis, zorg, denken, verbeelding, en het zelf. Ik ga graag met jullie in gesprek over hoe mijn theoretische voorstel gekoppeld kan worden aan concrete lespraktijken. |
| GreenComp: 1, 2 en 4 |
2.9 Biodiversiteitsbevorderende maatregelen op het schoolplein:
Herstel en Monitoring
| Door: Jetske de Boer (lector Leren voor een natuur inclusieve samenleving) en Sandra van der Wielen (docent-onderzoeker) aan Aeres Hogeschool Wageningen |
| Gericht op: Biologie docenten en Groen docenten in (v)mbo |
| Hoe kunnen (v)mbo-leerlingen niet alleen leren over biodiversiteit, maar er ook actief aan bijdragen? In het project Pro-Biodiversiteit worden schoolpleinen gebruikt alsonderzoeksplekken waar leerlingen herstelmaatregelen toepassen en de effecten daarvan monitoren. In dit project werken leerlingen met docenten en ecologen samen om herstelmaatregelen toe te passen op hun eigen schoolterrein. Denk aan het inzaaien van inheemse planten, het aanleggen van boomschorszones en houtstapels voor bodemdieren en het verminderen van verharding om waterdoorlatende oppervlakken te creëren. Maar hoe weet je of deze ingrepen effect hebben? Monitoring is een essentieel onderdeel van het project. Leerlingen gebruiken toegankelijke protocollen om biodiversiteit te meten. Door middel van observaties leren ze veranderingen in planten- en diersoorten herkennen en meten.Tijdens deze inspiratiesessie krijg je inzicht in hoe biodiversiteit op schoolpleinen actiefhersteld en gevolgd kan worden. Bovendien bespreken we hoe je biodiversiteits monitoring concreet kunt inzetten in het curriculum. |
| GreenComp: 1: Het belichamen van duurzaamheidswaarden – bevorderen van de natuur en 2: Het omarmen van de complexiteit van duurzaamheid – systeemdenken, kritisch denken |
2.10 The Greenschool Zuid Afrika
| Door: Otti Leenheer & Matthijs Hogerwerf |
| Gericht op: Iedereen binnen het onderwijs die inspiratie nodig heeft. |
| Drie maanden lang verruilden wij Nederland voor Zuid-Afrika, waar onze kinderen de kans kregen om te leren en te groeien op de Greenschool. De Greenschool Zuid Afrika bevordert duurzaamheid en ecologische verantwoordelijkheid met haar onderwijs.De kernwaarden van de school zijn:Duurzaam denken – waarbij leerlingen bewuste keuzes maken.Verantwoordelijkheid voor de aarde – met focus op milieubewustzijn.Creativiteit en innovatie – voor duurzame oplossingen.Samenwerking en gemeenschapszin – om gezamenlijk verandering te creëren.Integriteit en respect – voor een ethische houding.Wij delen graag onze ervaring met jullie en laten zien hoe de Greenschool haar kernwaardes in de praktijk brengt. |
| GreenComp: 1, 2 en 4 |
2.11 Circulair denken & waardebehoud
| Door: Marco Cornelisse, Hout- en Meubileringscollege Amsterdam |
| Gericht op: MBO of VO bovenbouw |
| In de meubelindustrie is een tekort aan grondstoffen en materialen aanstaande. Om dit tekort aan te vullen is hergebruik en levensduurverlenging een must. Dit vereist een andere wijze van kijken naar producten en het gebruik ervan.Het behoud van waarde van materialen en eventuele toebehoren staat centraal tijdens deze workshop. We werken volgens de Value Hill (de HMC-versie) op procedurele wijze. Deelnemers krijgen een introductie in de vorm van een uitleg (een filmpje dat wij samen bekijken) en daarna een praktische samenwerkoefening in subgroepjes. Door waarnemen en benoemen inventariseer en categoriseer je de materialen aan voorwerpen/producten. De uitkomsten van het onderzoek worden plenair besproken. Door de systematiek van waardebepaling krijgen deelnemers een idee van waardebehoud na de eerste gebruiksfase van producten. Door de waarde te bepalen kun je de ontwerpfase en de productie verbeteren en afval voorkomen. |
| GreenComp: 2: systeem denken en kritisch denken, 3: aanpassingsvermogen en verkennend denken |
Maak- en werksessies 14.15u – 15.30u
3.1 Schurende gesprekken over duurzaamheid in de klas? Kies voor dialoog!
| Door: Vivianne Goedhart, lerarenopleider Burgerschap en dialoogfacilitator bij de HvA (Hogeschool van Amsterdam) |
| Gericht op: docenten of OOP uit het vo en mbo |
| Het gesprek aangaan wanneer je mening schuurt met die van een ander: het is een belangrijke competentie die jongeren moeten ontwikkelen om te kunnen deelnemen aan onze open, democratische samenleving. Hoe kun je hen als docent hierin zo goed mogelijk begeleiden? In deze sessie koppelen we de meest recente wetenschappelijke inzichten uit het HvA lectoraat Burgerschapsonderwijs aan jouw dagelijkse onderwijspraktijk.Via dialogische werkvormen bekijk je tijdens deze sessie je eigen professioneel handelen vanuit een kritische bril. Er is een sterke koppeling naar het thema duurzaamheid binnen je eigen praktijkervaring. Aan het eind van de workshop ben je als deelnemer gevoed met inhoudelijke kennis, heb je gewerkt aan dialoog- en gespreksvaardigheden en aan een verscherpte professionele attitude. |
| GreenComp: 1, 2, 3 en 4 – binnen dialoog als gespreksvormen zijn alle opties mogelijk! |
3.2 Lang Leve je Spullen: Repareren als vakoverstijgend thema
| Door: Rob Hoevenaars (lerarenopleider) en Gerald van Dijk (onderzoeker) |
| Gericht op: docenten VO en MBO |
| Duurzaamheid vraagt van ons dat de producten die we gebruiken zo lang mogelijk meegaan, zodat we niet steeds iets nieuws nodig hebben. In deze workshop laten Rob en Gerald zien dat we in het onderwijs soms een boodschap uitdragen die daarmee strijdig is: Nieuw is Goed! Zo worden leerlingen binnen steeds meer vakken aangemoedigd om vooral nieuwe producten te ontwerpen, waarbij duurzaamheid niet altijd een overweging is. En in het examenprogramma economie (vmbo) lijkt ‘productie’ vooral positief te worden benaderd, want het zorgt voor welvaart.In deze workshop zetten Rob en Gerald daar iets tegenover: de boodschap dat de spullen die we al hebben, waardering verdienen en we ervoor zorg dragen. Dat kan bijvoorbeeld door het thema ‘reparatie’ een plek te geven in het onderwijs. Daarvan bespreken Rob en Gerald enkele praktijkvoorbeelden uit verschillende vakken, waarna je samen zoekt naar meer mogelijkheden om binnen schoolvakken een tegenwicht te bieden aan de wegwerpmaatschappij. |
| GreenComp 4: Het nastreven van duurzaamheid |
3.3 Hoopvolle verhalen – de inzet van fictie om klimaatthema’s te bespreken
| Door: Schrijvers voor Toekomst |
| Gericht op: docenten VO en MBO |
| Tijdens een interactieve workshop gaan de deelnemende docenten en bezoekers aan de slag met elementen uit Project Leesklimaat. Auteurs Elin Meijnen, Marc ter Horst en Mijke Pelgrim zijn aanwezig om met de docenten te werken aan het zelf schrijven van hoopvolle verhalen. Ook zullen zij vertellen over de totstandkoming van de klimaatbundel ‘Hoopvolle verhalen over het einde van de wereld,’ die gemaakt is voor jongeren van 12 tot 16 jaar, en hoe deze praktisch inzetbaar is in een vakles.Na de sessie kun je jeugdliteratuur vakoverstijgend inzetten, weet je hoe je jongeren kunt begeleiden in het schrijven van hoopvolle verhalen, weet je jongeren te inspireren meer te lezen en weet je hoe je verhalen en boeken kunt gebruiken bij maatschappijvakken en / of in het kader van burgerschap |
| GreenComp: optie 2 en 3 |
3.4
informatie
3.5 Rubrics voor het evalueren van duurzaamheidscompetenties
| Door: Marinthe Meijer, onderzoeker bij het Freudenthal Instituut, Universiteit Utrecht |
| Gericht op: Bèta-docenten VO en MBO |
| Wanneer heeft een leerling een complex probleem goed in kaart gebracht? Of een duurzame keuze gemaakt? En hoe bepaal je dat als docent? Marinthe is voor haar onderzoek rubrics aan het ontwikkelen die helpen bij dit soort uitdagingen.In deze maak- en werksessie draait het om duurzaamheidscompetenties en de evaluatie ervan door middel van rubrics. Samen bespreek je welke duurzaamheidscompetenties er zijn en welke didactiek je kunt gebruiken om deze te onderwijzen. Ook ga je actief aan de slag met de rubrics die Marinthe ontwikkelt voor het evalueren van duurzaamheidscompetenties, door deze toe te passen op bestaand les- en leerlingmateriaal. Aan het eind van deze maak- en werksessie ben je daardoor beter bekend met de duurzaamheidscompetenties, een didactiek om deze te onderwijzen en met het evalueren van duurzaamheidscompetenties met rubrics. |
| GreenComp: 1, 2, 3 en 4 |
3.6 Didactiek van de Hoop
| Door: Tim Favier (Hogeschool Utrecht en Universiteit Utrecht) en Wiebe Bor (Universiteit Utrecht) |
| Gericht op: docenten VO en MBO |
| Informatie over klimaatverandering die leerlingen krijgen op school en via de media leidt vaak tot sombere gevoelens over de toekomst. Veel jongeren ervaren klimaatstress. De ‘Didactiek van de Hoop’ (www.didactiekvandehoop.nl) probeert gevoelens van angst en uitzichtloosheid te doorbreken. Met verschillende werkvormen willen Tim en Wiebe leerlingen het gevoel geven dat een betere wereld mogelijk is, en dat zij daar een rol in kunnen spelen. Futuring technieken, zoals het verbeelden van verschillende toekomsten, spelen een grote rol in de werkvormen. Maar niet alleen de leerlingen die zich zorgen maken hebben recht op hoop. Ook leerlingen voor wie de toekomst ongrijpbaar is of die onverschillig zijn, zouden moeten leren nadenken over wenselijke toekomsten en hoe we die kunnen bereiken. In deze workshop beschouwen deelenemers de didactische principes van de Didactiek van de Hoop en de ervaringen van docenten en leerlingen met deze werkvormen in de praktijk. Ook nemen Tim en Wieve een hoopvolle werkvorm door: “Het Museum van de Toekomst”. |
| GreenComp: 3.1 Het visualiseren van een duurzame toekomst – toekomstgeletterdheid |
3.7 Ervaar Leren voor duurzame ontwikkeling binnen het praktijkgerichte programma
| Door: Jose Dorresteijn (Aeres vmbo Maartensdijk), Jan Hoed en Stan Frijters (Aeres Hogeschool Wageningen) |
| Gericht op: docenten VO en MBO |
| Leren voor Duurzame Ontwikkeling (LvDO) is een UNESCO concept waarbij het de bedoeling is dat de lerenden zelf participeren in Duurzame Ontwikkeling. Deze aanpak heeft dus direct al veel raakvlakken met (actief) burgerschap. Vanuit die UNESCO principes zijn er in docentontwikkelteams ontwerpcriteria geformuleerd en vervolgens zijn er diverse curricula ontworpen. In deze workshop ga je aan de slag met LvDO binnen het vmbo praktijkgerichte programma (schoolexamen) en laten we je kennis maken met de ontwerpcriteria van LvDO. Ook geven we aandacht aan andere actuele LvDO toepassingen, een vorm van onderzoekend leren, binnen curricula. |
| GreenComp: 1, 2, 3 en 4. |
3.8 KlimaatLesSnacks ontwerpen – een educatief hapje klimaat in elke les
| Door: Joseline Houwman en Ties Leenstra, ontwikkelaars KlimaatLesSnacks, van de KlimaatHelpdesk |
| Gericht op: bovenbouw HAVO/VWO docenten |
| KlimaatLesSnacks zijn compact lesmateriaal van 20-30 min over klimaatverandering. Ze sluiten aan bij de kerndoelen en leerlijnen van elk vak en maken het onderwerp toegankelijk én boeiend voor leerlingen. Aan de hand van KlimaatHelpdesk-artikelen gaan we in deze maaksessie actief aan de slag met het ontwerpen van nieuwe LesSnacks. Aan de hand van een te kiezen thema – Water, Voedsel, Vervoer of Energie – maak je met mededocenten en een klimaatexpert een eerste opzet voor een LesSnack. Na de workshop worden jouw ideeën verder uitgewerkt door ons team tot volwaardige LesSnacks om te gebruiken in je les. Doe mee en laat je inspireren om klimaatverandering op een impactvolle manier onderdeel te maken van jouw lessen! |
| GreenComp: 2 en 3 |
3.9 Aan de slag met Life Cycle Assessments
| Door: Toon Maassen (Onderzoeker HvA) & Jonas Voorzanger (Directeur LeerLevels) |
| Gericht op: docenten VO en MBO |
| Aan het einde van deze workshop heb je een les samengesteld die je direct met je eigen leerlingen of studenten kunt gebruiken. Jij levert de lesprakijk; wij de praktische tools. De HvA Master Klimaatpsychologie en -gedrag heeft samen met LeerLevels ruim 150 leerdoelen over duurzaamheid ontwikkeld, waar je als docent direct mee aan de slag kunt. We introduceren LeerLevels met een korte presentatie over hoe een Life Cycle Assessment (LCA) verbonden is aan de energietransitie, eiwittransitie en circulaire economie. Daarna ga je zelf aan de slag om binnen LeerLevels een les samen te stellen. Je kunt daarbij gebruikmaken van het bestaande lesmateriaal over duurzaamheid. Ten slotte ontwerp je zelf een opdracht die perfect past bij jouw lespraktijk, die automatisch nagekeken kan worden met A.I. Alle deelnemers krijgen kosteloos toegang tot het LeerLevels platform. Vergeet je laptop niet, want we gaan praktisch aan de slag! 💻 |
| GreenComp: 2 en 4 |
3.10 Over alles een andere mening
| Door: Martin de Wolf, lerarenopleider bij de master leren en innoveren (en directeur Fontys Educatie Tilburg) |
| Gericht op: docenten VO en lerarenopleiders |
| Leraren hebben op school regelmatig met uiteenlopende meningen te maken. Er zijn talloze voorbeelden te bedenken: moeten boeren wel of niet uitgekocht worden om de stikstofproblematiek tegen te gaan? Ben je het wel of niet eens met Extinction Rebellion om snelwegen te blokkeren in de strijd tegen klimaatverandering? En wat doen we met dat bosje bloemen: wel of niet geven, als je weet wat de milieu-impact is? Het is prettig om je een beeld te kunnen vormen waarom iemand een bepaalde mening heeft. En om waarden achter bepaalde meningen te kunnen herkennen, bijvoorbeeld om een discussie met je leerlingen of studenten een andere wending te kunnen geven. We noemen dat multiperspectiefdenken.In deze workshop maak je kennis met verschillende perspectieven die vaak aan de orde zijn bij duurzaamheidsvraagstukken. We gaan aan de slag met een didactische werkvorm, waarbij je multiperspectiefdenken toepast op een concreet dilemma: de complexiteit van de bloementeelt. |
| GreenComp: 2 het omarmen van de complexiteit van duurzaamheid |
3.11
informatie